5 april • Issue #54 • Bekijk online

Elke eerste dinsdag van de maand sturen wij je onze Food Hub Letter, een mini-magazine met de mooiste verhalen uit de wereld van voedsel en landbouw. 💌

Het was dè trend van de pandemie: brood bakken. En terwijl de lockdowns eindelijk achter ons liggen zijn sommigen enthousiast blijven kneden. Al zijn lang niet alle beloftes die aan de vliegtuigvrije horizon gloorden uitgekomen, de pandemie heeft ons leven voorgoed veranderd. "Varianten van" blijven in ons midden zeggen volksgezondheids-experts maar hetzelfde geldt voor de rits aan lekkere 'rona-recepten. Of moeten we juist stoppen met het vieren van brood, nu de oorlog in Oekraïne onze aandacht op gruwelijke wijze naar graan trekt? Deze letter scheert langs historische en actuele inzichten ten aanzien van brood. Van de graanschuur tot aan je eigen oven.

Waar kort geleden nog velen het antwoord schuldig bleven op de (bijna nooit gestelde) vraag waar de graanschuur van de wereld staat, kennen we sinds de Russische invasie in Oekraïne allemaal het antwoord: 25 procent van het graan en 75 procent van de zonnebloemolie komt uit deze regio. Zo leren we momenteel een harde les over agrarische verhoudingen - inderdaad een ontiegelijk understatement. De onderwerpen waar de 'Food Hub voor duurzame voedselketens' (zoals RTL ons noemt) zich mee bezighoudt bevinden zich momenteel in het middelpunt van de belangstelling. Louise Fresco legde al eens met deeghanden en een Wonderloaf uit hoe uitzonderlijk het is dat de verantwoordelijkheid voor de productie van ons voedsel bij een paar procent van de (wereld)bevolking ligt, terwijl we vroeger bijna allemaal boer waren. De aanleiding? Sinds de industriële revolutie hebben we landbouw massaal uit handen gegeven. Onze taal is wat dat betreft veel minder rap veranderd, en eten heeft spreekwoordelijk nog steeds een hoofdrol bij de luisteraars van Kraantje Pappie of alle anderen die daarvan een graantje meepikken, dus gooi je dough omhoog. 

Je zou het niet zeggen, maar Tarwe was vroeger echt een wildebras. Toch is deze spriet extreem succesvol geworden, en ook nog eens de lievelingsstrohalm van historici die het verhaal van de agrarische- en industriële revolutie ophangen. Het is namelijk het eerste gewas dat gedomesticeerd werd en zodoende werd brood - uitgevonden door boeren in Irak en Syrië - the most fundamental food of the past 10.000 years, al staat ze inmiddels beter (of slechter) bekend als obesitas boosdoener. De overvloed aan goedkope grondstoffen - een verdienste van industrialisatie en schaalvergroting in de landbouw - maakte dat we vanalles zijn gaan toevoegen; melk, olie, rozijnen, enzovoort. Toch zijn de Low Carb Diets op historisch vlak niet meer dan een Amerikaans deukje in het belang van brood en, zegt Michael Pollan, als je een volk z'n brood afneemt, weet je zeker dat er onrust uitbreekt. Die onrust ontwikkelt zich momenteel zienderogen rondom de oorlog in Oekraïne en het verzet reikt tot in de keuken.

Terug naar onze eigen oven. Als we solidair willen zijn met de Oekraïeners, moeten we dan nog wel broden bakken was de vraag. Ja. En delen. Deel met de mensen om je heen die een kleinere portemonnee hebben en harder getroffen worden door de stijgende prijzen. Deel met vluchtelingen, geef ze een warm welkom, letterlijk. Deel ook je kennis over brood, over graan, over landbouw en het voedselsysteem - want zelfs een oorlog biedt kansen voor voedsel- en energiebeleid. Zo goed als tarwe zich leent om de geschiedenis mee te ontrafelen, zo geschikt is het om iets over de toekomst te leren. Dat weet Lexie Smith ook, de beelden in deze Letter komen uit haar kunstproject Bread on Earth waarin zij brood als sociale, politieke, economische en ecologische barometer gebruikt. Zo laat ze ons de veelzijdigheid van brood zien, immers niet alles wat plat is, is een pannenkoek. Voor je het weet zit je er helemaal in en leer je dat de familie van oergranen veel groter en gezelliger is dan tarwe alleen, en dat bijvoorbeeld grained-fed beef niet de tofste keuze is aan een klimaattafel. Wat je wel kan maken, en hoe je dat doet, vertrouwt Nigel Slater je toe tijdens een avond over goed eten en echt koken. Een tipje van de sluier; de zieligste groenten eindigen in de lekkerste gerechten!